De waarde van een boek 

bij de ontwikkeling van inclusieve competentie

Al een aantal jaar zingt het onderwerp door onze maatschappij heen: diversiteit. We weten inmiddels vrij goed te benoemen wanneer ons personeelsbestand voldoende divers is (al haalt lang niet elke organisatie nog het gewenste representatiecijfer).

Maar wanneer is je schoolbibliotheek divers en waarom is het hebben van voldoende diversiteit in je collectie überhaupt belangrijk?

De waarde van diversiteit in je schoolbibliotheek

Diversiteit is de kapstok waar we mee aangeven dat we een weerspiegeling van de maatschappij terug willen zien in onze organisaties, in alle posities en in branches. Daarachter ligt de wens om gelijke kansen te realiseren voor iedereen én om de perspectieven die afwijken van die van ons, te leren waarderen. Dat is in essentie inclusiviteit. We spreken dan ook liever van een inclusieve boekencollectie dan simpelweg van een divers aanbod.

De waarde van een inclusieve boekencollectie op scholen is inmiddels door verschillende onderzoeken aangetoond. Hoewel vele van ons geen onderzoek nodig hebben voor iets wat we al intuïtief kunnen aanvoelen, kunnen deze cijfers je wel helpen bij het benadrukken van het belang van de aankoop van nieuwe titels bij schooldirecties en besturen. Zeker wanneer je een zekere mate van weerstand voelt.

Voor ieder kind dat zich deel voelt van een minderheid, draagt het lezen van inclusieve collecties bij aan de erkenning van hun levenservaring. Het bevestigd kinderen dat anderen hun ervaring delen en dat zij niet alleen zijn in wat zij voelen en ervaren (Bischop 1990, Tatum 2009 en Tatum 2017).

Verder helpen inclusieve boeken bij het behouden van de cultuur en geschiedenis die met hen verbonden is en creëert het een bepaalde mate van verbondenheid met generaties die hen zijn voorgegaan. Dit ondersteunt de ontwikkeling van de eigen identiteit (Hanley en Noblit 2009). De blootstelling aan positieve boegbeelden uit gemarginaliseerde groepen, draagt hier evenzo aan bij.

Ook dragen inclusieve boekencollecties in belangrijke mate bij aan de perspectiefontwikkeling. Door boeken te lezen die los staan van de dominante westerse cultuur, ontwikkelen zij het vermogen om vanuit verschillende denkbeelden naar situaties te kijken. Hierdoor worden kinderen minder gevoelig voor stereotyperingen, hardnekkige mythes en sociale druk.

Afsluitend zorgt herkenbaarheid in boeken voor een hogere engagement met boeken en andere schoolonderwerpen. Dit lijdt tot een positief effect op de leerprestaties (Edwards 2010).

 

De overkoepelende waarde van inclusieve boekencollecties voor scholen

Het laatste punt geldt over de gehele breedte van de school, het lezen van boeken uit inclusieve collecties draagt bij aan een verbetering van het sociale klimaat op school en in de klas omdat er voldoende ruimte is voor de ontwikkeling van de eigen identiteit en de omgeving veilig aanvoelt. Het feit dat de school en klas veilig aanvoelen, zorgt weer voor betere schoolprestaties.

Een andere waarde van het hebben van een inclusieve boekencollectie is dat deze boeken lesmateriaal kracht bij kunnen zetten, denk hierbij bijvoorbeeld aan lessen die gekoppeld zijn aan vaardigheden die vallen onder de inclusieve competentie, zoals respect voor dualiteit en de sociale vaardigheden. Hierdoor worden deze vaardigheden verder verstevigd en laten dit nou precies vaardigheden zijn die bijdragen aan hun toekomstig succes op de werkvloer. Dan hebben we het nog niet eens gehad over de mogelijkheid om door middel van deze boeken belangrijke onderwerpen iets makkelijker bespreekbaar te maken, het biedt kinderen de ruimte om te praten over gender, seksuele voorkeur, emoties en de eigen identiteit (Hughes en Hassell 2013).

Kinderen die worden blootgesteld aan interculturele onderwerpen hebben minder vooroordelen naar kinderen met andere groepsidentiteiten maar hebben ook een grotere intrinsieke motivatie om met andere kinderen om te gaan die niet overlappen met de eigen groepsidentiteit. Kortom; het lezen van een inclusieve boekencollectie zorgt voor een verbeterde pro sociale ontwikkeling in kinderen.

 

Hoe kan ik mijn bibliotheekcollectie toetsen op inclusie?

Het doen van een inclusie audit is een behoorlijke klus waar je wel even je tanden in moet willen zetten (en het liefst niet alleen). Moeilijk is de inclusie audit niet, de meeste scholen doen de audit zelfstandig en mocht daar geen ruimte voor zijn, dan zijn er organisaties die dit proces uit handen kunnen nemen.

Bij de inclusie boekenaudit analyseer je de boekencollectie op een aantal belangrijke punten met als doel om een brede collectie te realiseren die diverse denkbeelden, ervaringen en representaties van het individu in zich hebben. Om dit doel te kunnen bereiken is het belangrijk om allereerst vast te stellen hoe jullie bibliotheek nu scoort op inclusie.

Voordat je begint aan een audit, is het belangrijk om eerst een aantal doelstellingen vast te stellen. Welke onderwerpen hebben prioriteit? Welke mate van diversiteit wil je binnen de gedefinieerde categorieën halen? Hoe lang geef je jezelf en je team hier de tijd voor? Om je doelstellingen vast te stellen kun je onder andere kijken naar demografische en psychografische cijfers van Nederland of bijvoorbeeld Europa. Neem je alleen de inhoud van een boek mee in je audit of ga je ook toetsen op de diversiteit onder de schrijvers?

 

Om je een idee te geven van de mogelijke categorieën hier een aantal voorbeelden:

• Etniciteit
• Geestelijke gezondheid en Neurodiversiteit
• Geloof en Cultuur
• Gender
• Gezinssamenstelling
• Individuele verschillen (lichaamsdiversiteit, diversiteit in persoonlijkheden/eigenschappen)
• LHBTIQ+
• Lichamelijke gezondheid
• Migratie
• Sociaal economisch

All-in heeft een inclusieve boekenlijst samengesteld met ruim 270 jeugdboeken voor kinderen tussen de 2 en de 16 jaar oud. Op deze lijst staan allemaal Nederlandstalige boeken die bijdragen aan de ontwikkeling van de inclusieve competentie van kinderen.

Nieuwsgierig? Download de boekenlijst hier.

Wil je meer weten over hoe je een inclusie audit voor je bibliotheek moet aanpakken? Wij helpen met plezier.

Toch liever je audit uitbesteden? Dan kun je ook terecht bij partijen als Books by Ani. Zij ontzorgen scholen van A tot Z.